CHI CỤC TRỒNG TRỌT VÀ BẢO VỆ THỰC VẬT TỈNH NGHỆ AN
Cần quan tâm sử dụng phân bón hợp lý để tăng hiệu quả trong sản xuất lúa.
Như vậy, để sản xuất lúa đạt hiệu quả cao, an toàn chúng ta bón phân đảm bảo nguyên tắc 04 đúng, trong đó lưu ý: Cần căn cứ vào giai đoạn sinh trưởng của cây lúa (Bón đúng, bón đủ và đặc biệt bón đúng thời điểm), chân đất (bón đúng loại, đủ lượng), nhiệt độ (nhiệt độ dưới 150c không bón đạm, dưới 130c không bón phân hóa học, kể cả phân bón lá), ẩm độ (không bón phân trong thời điểm nắng nắng, sắp có mưa to),…; tình hình nhiễm sâu bệnh hại (lúa đang nhiễm SBH phải trừ bệnh trước khi bón đạm). Trên đây là một số lưu ý, nhận biết người trồng lúa cần quan tâm để sản xuất lúa an toàn, bền vững và có hiệu quả kinh tế cao hơn.
Ông cha ta đã đúc kết vai trò của phân bón trong sản xuất nông nghiệp nói chung, sản xuất lúa nói riêng “Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống”. Như vậy, hiểu đầy đủ về phân bón và sử dụng phân bón để cung cấp đúng đủ cho cây lúa là vô cùng quan trọng.
Dựa trên kết quả nghiên cứu trong và ngoài nước, dưới đây là biểu chỉ số EC trong ruộng lúa trong các giai đoạn sinh trưởng phát triển.
Đạm là yếu tố quan trọng giúp tăng năng suất cây lúa, yếu tố đạm quyết định: số bông/khóm, dài bông, to bông, số lượng hạt trên bông, hàm lượng Protein trong gạo. Như vậy, việc bón đúng, bón đủ lượng Đạm là rất quan trọng để lúa đạt năng suất cao. Tuy nhiên, hiện nay tình trạng thiếu thừa Đạm ở cây Lúa vẫn còn phổ biến. Hiệu quả sử dụng đạm trong sản xuất lúa lớn như vậy nhưng không hợp lý gây lãng phí và thừa đạm, bón muộn làm lúa đẻ lai ranh, dãnh vô hiệu nhiều; bón không đúng thời điểm, bón thừa đạm còn là nguyên nhân gây bùng phát sâu bệnh hại (sâu đục thân, sâu cuốn lá nhỏe, bệnh khô vằn, đạo ôn,…). Để xác định được lượng Đạm cần bổ sung cho cây lúa còn dựa vào nhiều yếu tố khác như đất, khí hậu vùng sinh thái (nhiệt độ, ẩm độ đặc biệt là bức xạ mặt trời) và lượng chất dinh dưỡng khác cần bổ sung. Chính vì vậy, kết quả ở bảng trên cho thấy cây lúa cần đạm nhất ở giai đoạn lúa đẻ nhánh, giai đoan này cấp đúng cấp đủ cây lúa sẽ có nhiều nhánh hữu hiệu, lá to, dài và cao cây. Tiếp theo là giai đoạn đòng, giai đoạn này cây lúa cần lượng đạm nhiều nhất trong chu kỳ sinh trưởng phát triển của mình, bón đúng, bón đủ lúa sẽ cho bông to, bông dài và nhiều hạt. Giai đoạn trổ bông tuy cần ít hơn nhưng đủ đạm thì lúa tăng tỷ lệ hạt chắc.
Cùng với đạm, lân có chức năng lưu trữ, chuyển đổi năng lượng và bảo vệ màng sinh chất cho cây. Do lân là yếu tố chuyển vị trong cây, có tác dụng thúc đẩy đẻ nhánh, phát triển bộ rễ ăn rộng, ăn sâu và trổ bông sớm. Lân cần thiết cho giai đoạn mới phát triển của cây (như giai đoạn đẻ nhánh). Lân cần trong giai đoạn mà bộ rễ chưa phát triển đầy đủ, đặc biệt là đất ngèo lân. Do đó, lân trong sản xuất lúa chỉ đùng để bón lót (bón lót 100%), với các lần bón thúc nếu dùng NPK thì cần lựa chọn loại có hàm lượng lân nhỏ nhất. Bón Lân cũng liên quan chặt tới các yếu tố như thời tiết, mùa lạnh (vụ xuân) tăng cường lượng lân hơn mùa hè (hè thu-mùa), đất chua bón lân nung chảy tốt hơn super lân, đất phèn đặc biệt là phèn nặng bón nhiều lân hơn đất thông thường, đất lúa ngập nước thường xuyên cần bón ít lượng lân hơn đất cát pha, cao cưỡng. Một số dấu hiệu nhận biết cây lúa đang thiếu Lân: Cây có màu xanh đậm, còi cọc với lá mọc thẳng và đẻ nhánh chậm, thân cây mỏng, cứng và chậm phát triển lá non trông có vẻ khỏe mạnh nhưng lá già dần chuyển sang nâu. Tuy nhiên, khi chết thiếu lân ở mức vừa phải rất khó nhận ra vì không có dấu hiệu rõ ràng. Trong thực tế sản xuất lúa ở Nghệ An cho thấy thường thiếu Lân thường hay gặp ở các vùng đất cao cưỡng, lúa gieo sạ trực tiếp, mật độ cao và bộ rễ ăn nông. Do đó, bà còn cần bón đúng, bón dủ tùy theo điều kiện thực tế để phát huy tốt nhất hiệu quả của phân Lân.
Kali có chức năng khác là thẩm thấu, kích hoạt Enzyme, điều hòa sự thoát hơi nước qua lá, thân qua khí khổng và quá trình vận chuyển các chất đồng hóa của cây về bông, về hạt. Kali giúp các tế bào thực vật thêm cứng cáp hơn nhờ tham gia vào quá trình hình thành màng tế bào cứng. Do đó, mặc dù Kali không tác động đến việc ra nhánh của lúa nhưng nó có tác dụng sáng hạt, tăng rõ rệt số lượng hạt trên bông, tỷ lệ hạt chắc và trọng lượng 1000 hạt. Như vậy, giai đoạn lúa làm đòng và trổ bông cần nhiều Kali hơn cả. Hiểu rõ chức năng của Kali giúp chúng ta có thêm kiến thức về kỹ thuật trồng Lúa. Nhờ đó, chúng ta có điều chỉnh về thời gian cũng như số lượng phân bón, loại phân bón (NPK) sao cho phù hợp. Dấu hiệu thiếu Kali: Cây lúa có màu xanh tối với rìa lá màu nâu vàng hoặc những đốm hoại tử màu nâu đầu tiên xuất hiện trên chóp lá. Có thể có các triệu chứng khác như tăng tỷ lệ đổ ngã, tỷ lệ lây nhiễm và mắc bệnh cao hơn, lá nhanh lão hóa, lá bị héo và cuộn lại nhất là trong điều kiện nhiệt độ cao, ẩm độ thấp. Đặc biệt thiếu Kali dẫn tới tỷ lệ hạt lép cao. Như vậy muốn nâng cao năng suất lúa chúng ta cần nắm bắt các dấu hiệu nhận biết cây lúa thiếu Kali để bón đúng, bón đủ lúc cây lúa cần.
Canxi đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành các hợp chất tạo nên màng tế bào và sự vững chắc của vách tế bào. Các dấu hiệu nhận biết cây lúa thiếu Canxi: Canxi là yếu tố không chuyển vị trong cây nên các triệu chứng thiếu Canxi sẽ xảy ra ở những lá non trước. Lá và đọt non sẽ xuất hiện các đốm nâu hoại tử, rồi cuộn xoắn lại. Canxi có chức năng tăng sức đề kháng cho cây để cây phòng chống các bệnh phổ biến như bệnh cháy lá do vi khuẩn. Sự thiếu hụt Canxi ảnh khiến sự phát triển và chức năng của rễ bị suy giảm. Thêm vào đó, cây lúa có thể dễ bị nhiễm độc Sắt. Thiếu Canxi thường xảy ra phổ biến ở chua, thấm lậu cao và khả năng trao đổi Cation kém. Trên đất phèn thiếu Canxi làm cho cây sinh trưởng kém. Canxi và Magie (tham gia vào cấu trúc diệp lục) là chất dinh dưỡng cần thiết để bón cho cây khi trồng trên đất phèn. Hai dưỡng chất này có ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất chất khô. Các khuyến nghị về bổ sung Canxi cho lúa: Tái sử dụng rơm rạ rải trên ruộng là cách để tận dụng nguồn Canxi có sẵn.
Lưu huỳnh là thành phần của các Axit Amin Cysteine, Cysteine và Methionine. Lưu Huỳnh có trong hormone thực vật Thiamine và Biotin (có liên quan đến chuyển hóa Carbohydrate). Dấu hiệu nhận biết lúa thiếu Lưu huỳnh: Thân và lá có màu xanh nhạt, phần đầu lá có thể bị hoại tử. Các triệu chứng thiếu Lưu Huỳnh tương tự như các triệu chứng thiếu Đạm. Thiếu Lưu huỳnh cần phát hiện kịp thời để can thiệp để không ảnh hưởng đến năng suất. Biện pháp phổ biến là vùi rơm rạ thay vì bỏ hay đốt chúng. Lưu Huỳnh cần thiết cho giai đoạn đẻ nhánh nên cần bón trên ruộng sớm tốt nhất là lúc gieo, cấy Lúa (lựa chọn bón NPK có chứa S).
Như vậy, để đảm bảo hiệu quả cao trong trồng lúa chúng ta cần nắm chắc các nguyên tắc bón phân: Đúng liều lượng, Đúng chủng loại, Đúng thời điểm, Đúng kỹ thuật.
Những căn cứ để quyết định bón phân cho lúa: Giai đoạn sinh trưởng của cây lúa - Thời tiết, khí hậu. Đặc tính của đất - Lượng và loại phân bón. Giống - Biện pháp canh tác. Liều lượng bón: Bón đủ mức phân cần cho cây trồng để đạt được năng suất cao và có hiệu quả kinh tế. Tuy nhiên, tuỳ thuộc vào trình độ thâm canh và khả năng đầu tư mà mức phân bón cũng phải thay đổi cho phù hợp. Chủng loại và thời điểm bón: Mỗi giai đoạn sinh trưởng của cây lúa có nhu cầu khác nhau về phân bón. Ruộng lúa ở giai đoạn đẻ nhánh cần nhiều phân đạm, nhưng bón đạm sau lúc lúa trỗ dễ làm bệnh khô vằn và bệnh bạc lá phát triển mạnh. Giống lúa có thời gian sinh trưởng ngắn (=<120 ngày): Bón tập trung, bón lót sâu là chính. Giống lúa thâm canh cao (lúa lai): Bón lót sâu, bón thúc sớm. Bón thúc cho lúa nhằm vào 2 thời kỳ chính: Đẻ nhánh và làm đòng. Thời kỳ lúa làm đòng có thể bón thúc vào 1 hay 2 đợt (bón đón đòng hoặc nuôi đòng).
Như vậy, để sản xuất lúa đạt hiệu quả cao, an toàn chúng ta bón phân đảm bảo nguyên tắc 04 đúng, trong đó lưu ý: Cần căn cứ vào giai đoạn sinh trưởng của cây lúa (Bón đúng, bón đủ và đặc biệt bón đúng thời điểm), chân đất (bón đúng loại, đủ lượng), nhiệt độ (nhiệt độ dưới 150c không bón đạm, dưới 130c không bón phân hóa học, kể cả phân bón lá), ẩm độ (không bón phân trong thời điểm nắng nắng, sắp có mưa to),…; tình hình nhiễm sâu bệnh hại (lúa đang nhiễm SBH phải trừ bệnh trước khi bón đạm). Trên đây là một số lưu ý, nhận biết người trồng lúa cần quan tâm để sản xuất lúa an toàn, bền vững và có hiệu quả kinh tế cao hơn.
Dựa trên kết quả nghiên cứu trong và ngoài nước, dưới đây là biểu chỉ số EC trong ruộng lúa trong các giai đoạn sinh trưởng phát triển.
| Giai đoạn sinh trưởng | Thời gian sau khi gieo (ngày) |
Chỉ số EC (mS/cm) trong mùa khô | Chỉ số EC (mS/cm) trong mùa mưa | Giống lúa ngắn ngày (mS/cm) | Giống lúa dài ngày (mS/cm) | Tài liệu Trích dẫn |
| Nảy mầm | 7 - 10 | 0,4 – 0,8 | 0,6-1,0 | 0,6-1,0 | 0,5-0,9 | FAO (2020), Tài liệu nghiên cứu lúa |
| Đẻ nhánh | 20 - 30 | 0,8 – 1,5 | 1,0-2,0 | 1,2-2,0 | 1,0-1,5 | Chương IRRI (2021), Quản lý dinh dưỡng cho lúa nước |
| Làm đòng | 50 - 60 | 1,2 – 2,3 | 1,5-2,5 | 1,5-2,5 | 1,3-2,0 | Nghiên cứu trường Đại học Cần Thơ (2022) |
| Trỗ bông | 80 - 90 | 0,8-1,8 | 1,0-2,0 | 1,0-2,0 | 0,9-1,7 | FAO (2020), Hướng dẫn nông nghiệp bền vững |
| Chín | 100 - 120 | 0,4-0,8 | 0,5-1,0 | 0,5-1,0 | 0,5-0,9 | IRRI (2021) |
Đạm là yếu tố quan trọng giúp tăng năng suất cây lúa, yếu tố đạm quyết định: số bông/khóm, dài bông, to bông, số lượng hạt trên bông, hàm lượng Protein trong gạo. Như vậy, việc bón đúng, bón đủ lượng Đạm là rất quan trọng để lúa đạt năng suất cao. Tuy nhiên, hiện nay tình trạng thiếu thừa Đạm ở cây Lúa vẫn còn phổ biến. Hiệu quả sử dụng đạm trong sản xuất lúa lớn như vậy nhưng không hợp lý gây lãng phí và thừa đạm, bón muộn làm lúa đẻ lai ranh, dãnh vô hiệu nhiều; bón không đúng thời điểm, bón thừa đạm còn là nguyên nhân gây bùng phát sâu bệnh hại (sâu đục thân, sâu cuốn lá nhỏe, bệnh khô vằn, đạo ôn,…). Để xác định được lượng Đạm cần bổ sung cho cây lúa còn dựa vào nhiều yếu tố khác như đất, khí hậu vùng sinh thái (nhiệt độ, ẩm độ đặc biệt là bức xạ mặt trời) và lượng chất dinh dưỡng khác cần bổ sung. Chính vì vậy, kết quả ở bảng trên cho thấy cây lúa cần đạm nhất ở giai đoạn lúa đẻ nhánh, giai đoan này cấp đúng cấp đủ cây lúa sẽ có nhiều nhánh hữu hiệu, lá to, dài và cao cây. Tiếp theo là giai đoạn đòng, giai đoạn này cây lúa cần lượng đạm nhiều nhất trong chu kỳ sinh trưởng phát triển của mình, bón đúng, bón đủ lúa sẽ cho bông to, bông dài và nhiều hạt. Giai đoạn trổ bông tuy cần ít hơn nhưng đủ đạm thì lúa tăng tỷ lệ hạt chắc.
Cùng với đạm, lân có chức năng lưu trữ, chuyển đổi năng lượng và bảo vệ màng sinh chất cho cây. Do lân là yếu tố chuyển vị trong cây, có tác dụng thúc đẩy đẻ nhánh, phát triển bộ rễ ăn rộng, ăn sâu và trổ bông sớm. Lân cần thiết cho giai đoạn mới phát triển của cây (như giai đoạn đẻ nhánh). Lân cần trong giai đoạn mà bộ rễ chưa phát triển đầy đủ, đặc biệt là đất ngèo lân. Do đó, lân trong sản xuất lúa chỉ đùng để bón lót (bón lót 100%), với các lần bón thúc nếu dùng NPK thì cần lựa chọn loại có hàm lượng lân nhỏ nhất. Bón Lân cũng liên quan chặt tới các yếu tố như thời tiết, mùa lạnh (vụ xuân) tăng cường lượng lân hơn mùa hè (hè thu-mùa), đất chua bón lân nung chảy tốt hơn super lân, đất phèn đặc biệt là phèn nặng bón nhiều lân hơn đất thông thường, đất lúa ngập nước thường xuyên cần bón ít lượng lân hơn đất cát pha, cao cưỡng. Một số dấu hiệu nhận biết cây lúa đang thiếu Lân: Cây có màu xanh đậm, còi cọc với lá mọc thẳng và đẻ nhánh chậm, thân cây mỏng, cứng và chậm phát triển lá non trông có vẻ khỏe mạnh nhưng lá già dần chuyển sang nâu. Tuy nhiên, khi chết thiếu lân ở mức vừa phải rất khó nhận ra vì không có dấu hiệu rõ ràng. Trong thực tế sản xuất lúa ở Nghệ An cho thấy thường thiếu Lân thường hay gặp ở các vùng đất cao cưỡng, lúa gieo sạ trực tiếp, mật độ cao và bộ rễ ăn nông. Do đó, bà còn cần bón đúng, bón dủ tùy theo điều kiện thực tế để phát huy tốt nhất hiệu quả của phân Lân.
Kali có chức năng khác là thẩm thấu, kích hoạt Enzyme, điều hòa sự thoát hơi nước qua lá, thân qua khí khổng và quá trình vận chuyển các chất đồng hóa của cây về bông, về hạt. Kali giúp các tế bào thực vật thêm cứng cáp hơn nhờ tham gia vào quá trình hình thành màng tế bào cứng. Do đó, mặc dù Kali không tác động đến việc ra nhánh của lúa nhưng nó có tác dụng sáng hạt, tăng rõ rệt số lượng hạt trên bông, tỷ lệ hạt chắc và trọng lượng 1000 hạt. Như vậy, giai đoạn lúa làm đòng và trổ bông cần nhiều Kali hơn cả. Hiểu rõ chức năng của Kali giúp chúng ta có thêm kiến thức về kỹ thuật trồng Lúa. Nhờ đó, chúng ta có điều chỉnh về thời gian cũng như số lượng phân bón, loại phân bón (NPK) sao cho phù hợp. Dấu hiệu thiếu Kali: Cây lúa có màu xanh tối với rìa lá màu nâu vàng hoặc những đốm hoại tử màu nâu đầu tiên xuất hiện trên chóp lá. Có thể có các triệu chứng khác như tăng tỷ lệ đổ ngã, tỷ lệ lây nhiễm và mắc bệnh cao hơn, lá nhanh lão hóa, lá bị héo và cuộn lại nhất là trong điều kiện nhiệt độ cao, ẩm độ thấp. Đặc biệt thiếu Kali dẫn tới tỷ lệ hạt lép cao. Như vậy muốn nâng cao năng suất lúa chúng ta cần nắm bắt các dấu hiệu nhận biết cây lúa thiếu Kali để bón đúng, bón đủ lúc cây lúa cần.
Canxi đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành các hợp chất tạo nên màng tế bào và sự vững chắc của vách tế bào. Các dấu hiệu nhận biết cây lúa thiếu Canxi: Canxi là yếu tố không chuyển vị trong cây nên các triệu chứng thiếu Canxi sẽ xảy ra ở những lá non trước. Lá và đọt non sẽ xuất hiện các đốm nâu hoại tử, rồi cuộn xoắn lại. Canxi có chức năng tăng sức đề kháng cho cây để cây phòng chống các bệnh phổ biến như bệnh cháy lá do vi khuẩn. Sự thiếu hụt Canxi ảnh khiến sự phát triển và chức năng của rễ bị suy giảm. Thêm vào đó, cây lúa có thể dễ bị nhiễm độc Sắt. Thiếu Canxi thường xảy ra phổ biến ở chua, thấm lậu cao và khả năng trao đổi Cation kém. Trên đất phèn thiếu Canxi làm cho cây sinh trưởng kém. Canxi và Magie (tham gia vào cấu trúc diệp lục) là chất dinh dưỡng cần thiết để bón cho cây khi trồng trên đất phèn. Hai dưỡng chất này có ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất chất khô. Các khuyến nghị về bổ sung Canxi cho lúa: Tái sử dụng rơm rạ rải trên ruộng là cách để tận dụng nguồn Canxi có sẵn.
Lưu huỳnh là thành phần của các Axit Amin Cysteine, Cysteine và Methionine. Lưu Huỳnh có trong hormone thực vật Thiamine và Biotin (có liên quan đến chuyển hóa Carbohydrate). Dấu hiệu nhận biết lúa thiếu Lưu huỳnh: Thân và lá có màu xanh nhạt, phần đầu lá có thể bị hoại tử. Các triệu chứng thiếu Lưu Huỳnh tương tự như các triệu chứng thiếu Đạm. Thiếu Lưu huỳnh cần phát hiện kịp thời để can thiệp để không ảnh hưởng đến năng suất. Biện pháp phổ biến là vùi rơm rạ thay vì bỏ hay đốt chúng. Lưu Huỳnh cần thiết cho giai đoạn đẻ nhánh nên cần bón trên ruộng sớm tốt nhất là lúc gieo, cấy Lúa (lựa chọn bón NPK có chứa S).
Như vậy, để đảm bảo hiệu quả cao trong trồng lúa chúng ta cần nắm chắc các nguyên tắc bón phân: Đúng liều lượng, Đúng chủng loại, Đúng thời điểm, Đúng kỹ thuật.
Những căn cứ để quyết định bón phân cho lúa: Giai đoạn sinh trưởng của cây lúa - Thời tiết, khí hậu. Đặc tính của đất - Lượng và loại phân bón. Giống - Biện pháp canh tác. Liều lượng bón: Bón đủ mức phân cần cho cây trồng để đạt được năng suất cao và có hiệu quả kinh tế. Tuy nhiên, tuỳ thuộc vào trình độ thâm canh và khả năng đầu tư mà mức phân bón cũng phải thay đổi cho phù hợp. Chủng loại và thời điểm bón: Mỗi giai đoạn sinh trưởng của cây lúa có nhu cầu khác nhau về phân bón. Ruộng lúa ở giai đoạn đẻ nhánh cần nhiều phân đạm, nhưng bón đạm sau lúc lúa trỗ dễ làm bệnh khô vằn và bệnh bạc lá phát triển mạnh. Giống lúa có thời gian sinh trưởng ngắn (=<120 ngày): Bón tập trung, bón lót sâu là chính. Giống lúa thâm canh cao (lúa lai): Bón lót sâu, bón thúc sớm. Bón thúc cho lúa nhằm vào 2 thời kỳ chính: Đẻ nhánh và làm đòng. Thời kỳ lúa làm đòng có thể bón thúc vào 1 hay 2 đợt (bón đón đòng hoặc nuôi đòng).
Như vậy, để sản xuất lúa đạt hiệu quả cao, an toàn chúng ta bón phân đảm bảo nguyên tắc 04 đúng, trong đó lưu ý: Cần căn cứ vào giai đoạn sinh trưởng của cây lúa (Bón đúng, bón đủ và đặc biệt bón đúng thời điểm), chân đất (bón đúng loại, đủ lượng), nhiệt độ (nhiệt độ dưới 150c không bón đạm, dưới 130c không bón phân hóa học, kể cả phân bón lá), ẩm độ (không bón phân trong thời điểm nắng nắng, sắp có mưa to),…; tình hình nhiễm sâu bệnh hại (lúa đang nhiễm SBH phải trừ bệnh trước khi bón đạm). Trên đây là một số lưu ý, nhận biết người trồng lúa cần quan tâm để sản xuất lúa an toàn, bền vững và có hiệu quả kinh tế cao hơn.
Tác giả bài viết: Duy Hải, chi cục TT&BVTV
Ý kiến bạn đọc
Danh mục
Thống kê truy cập
- Đang truy cập37
- Máy chủ tìm kiếm18
- Khách viếng thăm19
- Hôm nay1,805
- Tháng hiện tại6,699
- Tổng lượt truy cập7,606,268
Video Clip