CHI CỤC TRỒNG TRỌT VÀ BẢO VỆ THỰC VẬT TỈNH NGHỆ AN
Nhện hại cây trồng và biện pháp quản lý
NHỆN HẠI CÂY TRỒNG VÀ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ
Trong đời sống cây trồng luôn có sự hiện diện của các loài sinh vật gây hại như côn trùng (sâu), nấm, tuyến trùng, vi khuẩn, virus, chuột, nhện, ốc sên,...được gọi chung là "dịch hại". Trong đó Nhện là một trong nhóm dịch hại có ảnh hưởng lớn đến sinh trưởng và phát triển của cây trồng. Đặc biệt đối với sản xuất nông nghiệp bà con nông dân thường được nghe nhiều tới việc phòng trừ sâu, bệnh, chuột,...trong lúc thiệt hại do nhện gây ra là rất lớn, một số cây trồng thiệt hại chính là do nhện gây ra.
Chúng tôi giới thiệu về đặc điểm, tác hại của nhóm Nhện hại cây trồng để người sản xuất và bà con nông dân biết và có giải pháp quản lý trong quá trình sản xuất.
1. Đặc điểm, tác hại của nhện
- Nhện hại cây trồng là gì: Là những động vật nhỏ đến rất nhỏ, đa số không nhìn thấy bằng mắt thường, nằm trong bộ ve bét, lớp hình nhện, ngành chân đốt. Đặc điểm quan trọng của bộ ve bét là cơ thể tập trung hình thành một khối hình ô van, mặt lưng có tâm mai kitin phát triển, không có râu, phần phụ miệng biến đổi thành kìm, hô hấp bằng khí quản, nhện có 4 đôi chân (một số chỉ có 2 đôi chân). Trong quá trình phát triển nhện trải qua các pha: Trứng, nhện non các tuổi và nhện trưởng thành.
- Tác hại của nhện: Nhện gây tổn thất vô cùng lớn đối với cây trồng như Làm rụng lá, phá hỏng quả, làm chết cây, truyền các bệnh nguy hiểm cho cây trồng,...Nhện hại cây bằng cách dùng miệng (kìm) chích vào mô cây, tiết nước bọt vào trong đó và nhờ sức căng bề mặt của dịch cây trào ra vết chích, nhện dùng bơm hút phía sau kìm để hút dịch cây vào ống tiêu hoá, vết chích sâu hay nông lớn hay bé phụ thuộc vào độ lớn của kìm và tập tính dinh dưỡng của từng loài.
Do bị mất dịch, cây thiếu dinh dưỡng nên còi cọc và có thể bị chết. Ngoài ra vết thương cơ giới do nhện tạo ra làm cây bị mất nước và bị héo, quá trình trao đổi dinh dưỡng của cây bị xáo trộn, khi nhiều vết thương liên kết lại với nhau làm cho mô lá hoặc mô cây bị biến màu, đa số chuyển sang màu trắng nhạt hơi vàng hoặc hơi nâu rồi chết. Ngoài ra các vết thương do nhện gây ra là nơi để các loại bệnh dễ dàng xâm nhập.
- Đặc điểm sinh sản và phát triển của nhện: Đa số nhện sinh sản hữu tính, một số loài sinh sản đơn tính không bắt buộc. Nhóm nhện hại cây còn có 2 kiểu sinh sản khác nữa là. Sinh ra con đực khi trứng không được thụ tinh và sinh ra con cái từ trứng không được thụ tinh.
Chu kỳ phát triển của nhện hại cây trồng gồm 3 pha: Pha trứng, Pha nhện non có 3 tuổi (Giai đoạn nhện non tuổi 1 có 3 đôi chân và giai đoạn tuổi 2, 3 tiền trưởng thành có 4 đôi chân), Pha trưởng thành. Chỉ có giai đoạn trưởng thành chúng mới có đầy đủ các cơ quan hoàn chỉnh và tiến hành sinh sản.
- Yếu tố ngoại cảnh ảnh hưởng tới sinh sản phát triển của nhện:
+ Nhiệt độ: Nhiệt độ xuống thấp vào mùa đông hay lên cao vào mùa hè có thể gây chết hàng loạt, tỷ lệ trứng qua đông nở phụ thuộc nhiều vào nhiệt độ mùa xuân.
+ Ẩm độ: Sự phát sinh gây hại nặng của nhện thường trong điều kiện nhiệt độ cao kèm theo khô hạn. Độ ẩm cao kìm hãm sự phát triển của nhện, bị chết nhiều trong lúc lột xác.
+ Lượng mưa: Mưa nhỏ không ảnh hưởng tới nhện nhưng mưa nặng hạt kèm theo gió có thể rửa trôi hầu hết nhện khỏi cây. Khi trời mưa nhện thường di chuyển xuống mặt dưới lá, tán lá hay những nơi mà nước mưa không tới được, các lông trên cây là nơi bám lý tưởng của nhện trong điều kiện mưa bão.
2. Ký chủ gây hại của nhện
Nhện phát sinh gây hại trên hầu hết các loại cây trồng như:
- Cây ăn quả: Cam, chanh, bưởi, xoàn, nhãn, vải, hồng, hồng xiêm, táo, na, đào, mậm,...
- Cây công nghiệp: Chè, cà phê, cao su, bông, dâu tằm, đậu các loại, lạc, tiêu, vừng,...
- Hoa cây cảnh: Các loài cây hoa như Hoa hồng, hoa cúc, hoa lan, hoa ly,...Cây cảnh như Mai, si, sanh, quất,...
- Cây lương thực: Lúa, ngô, khoai, sắn,...
- Cây rau màu thực phẩm: Khoai tây, cà các loại, ớt, dưa chuột, dưa leo, dưa hấu, bầu, bí, hoa thiên lý,...
3. Cách nhận biết nhện hại cây trồng:
Do nhện có kích thước nhỏ mắt thường khó nhìn thấy và triệu chứng của nhện rất dễ nhầm lẫn với triệu chứng bệnh do virus gây ra hoặc do khô hạn, lá vàng sinh lý, cây còi cọc do chăm sóc kém,...Vì vậy để nhận biết trên cây trồng có nhện cần phải căn cứ vào màu sắc của lá, vỏ quả (lá biến vàng, hơi cứng, khô mép lá, vỏ quả bị nám,...) và phải sử dụng kính lúp cầm tay có độ phóng đại 10 lần trở lên để quan sát hoặc có thể dùng một tờ giấy trắng áp sát vào mặt lá nghi có nhện rồi chà nhẹ trên tờ giấy. Mở ra nếu trên tờ giấy trắng xuất hiện những vệt đỏ, vàng hoặc dịch nước (các con nhện bị chết để lại các vệt dịch của nó trên giấy) thì chứng tỏ lá đã bị nhện gây hại. Căn cứ vào số "vết máu" trên giấy để xác định mật số và mức độ gây hại của nhện để có các biện pháp phòng trị kịp thời.
4. Một số loài nhện gây hại chính trong sản xuất
- Nhện ghé hại lúa (Steneostarsonemus spinki Smiley): Nhện tấn công hầu hết các bộ phận của cây lúa như: gân lá, bẹ lá, thân, bông và hạt. Trên bẹ và gân lá chúng đục vào trong khoang mô bẹ lá và gân lá tạo nên những vết hình chữ nhật dài, lúc đầu có màu trắng vàng sau có màu tím và cuối cùng chuyển thành màu thâm nâu như bã trầu nên còn có tên gọi là “bệnh cạo gió”. Trên bông và hạt lúa nhện tấn công gây hại trước khi lúa trỗ, khi bị hại nặng sẽ làm cho cổ bông có màu thâm đen, lúa trổ không thoát, nếu trổ thoát thì hạt bị lép lửng hoặc bị biến dạng, vỏ trấu có trắng hoặc màu nâu đen, bên trong vỏ trấu nhụy hoa bị thui đen và làm cho bông lúa thẳng đứng không cúi được.
- Nhện đỏ hại chè (Oligonychus coffeae N): Nhện sống ở cả hai mặt lá bánh tẻ đến lá trưởng thành, thường tập trung dọc hai bên gân chính của lá, di chuyển chậm chạp. Nhện gây hại làm lá chè chuyển thành màu hung đỏ. Tại nơi chúng sống có thể có một lớp mạng nhện bao phủ được tạo bởi các sợi tơ ngắn và mảnh. Nhện dùng vòi hút dạng kim châm hút dịch cây làm cây chè sinh trưởng kém, búp chè bị mù xoè nhiều, lá cây bị hại biến màu nâu lốm đốm đến màu tím đồng, trên mặt lá có nhiều bụi bẩn màu trắng xám. Chè bị hại nặng mép lá non cong lên, lá rụng dần, năng suất giảm nghiêm trọng.
- Nhện đỏ hại cây có múi (Cam, chanh, bưởi, quýt) (Panonychus citri Mc): Nhện có thể gây hại trên nhiều bộ phận của cây như lá, quả và cành non. Trên lá, khi bị gây hại làm cho lá bị biến dạng ảnh hưởng nhiều đến sinh trưởng của cây. Khi mật số cao, cả cành non cũng bị nhện tấn công, cành cũng trở nên khô và chết. Trên quả nhện thường sống tập trung ở phần cuống quả, đáy quả và trong các phần lõm của quả. Khi quả còn non nhện chích hút dịch ở lớp biểu bì làm vỏ quả bị biến màu và các vết thương khô lại tạo nên những đốm sần sùi được nông dân gọi là da lu, da cám, ảnh hưởng đến vẻ đẹp của quả.
- Nhện rám vàng (nhện ống) hại cây có múi (Phyllocoptruta oleivora Ashmead): Nhện trưởng thành và nhện non tập trung chích hút dịch vỏ quả làm cho vỏ quả biến màu chuyển sang màu xỉn, màu xi măng hoặc màu nâu đen thường được gọi là rám hay nám quả. Triệu chứng điểm hành là khi quả đủ lớn vỏ quả có màu xám bạc, mất màu xanh hoặc vàng đặc trưng, toàn bộ vỏ quả hay một diện tích lớn phía dưới quả có màu thâm hơi nâu hoặc thâm đen, làm giảm đáng kể giá trị thương phẩm.
Mặt dưới lá khi bị hại nặng thường có màu nâu hơi đen hoặc hơi vàng, cành nhỏ màu nâu hơi tím hoặc hơi thâm đen.
Triệu chứng trên quả cam xanh Triệu chứng trên quả cam chín
- Nhện lông nhung hại nhãn vải (Eriophyes litchii K): Triệu chứng điển hình là mặt dưới lá và trên quả có một lớp lông nhung màu vàng nâu đến nâu thấm, lá bị nhăn nheo và dày, khi bị hại nặng cây không phát triển được, nụ và quả bị rụng. Lá non và quả non khi mới bị hại có màu xanh hơn bình thường đồng thời xuất hiện các lông dài và mảnh có màu trắng bạc, sau đó 3 – 4 ngày lớp lông này chuyển sang màu nâu nhạt rồi nâu đậm.
Nhện lông nhung hại vải
5. Biện pháp quản lý tổng hợp
- Kỹ thuật canh tác: Là biện pháp quan trọng hàng đầu, trong sản xuất nông nghiệp việc trồng đúng mật độ, bón đủ lượng phân, cân đối, hợp lý, chăm sóc, làm cỏ, tưới nước kịp thời tạo điều kiện cho cây sinh trưởng khỏe sẽ hạn chế được sự phát sinh, phát triển gây hại của nhện.
Chú ý: Những ruộng đang bị nhện gây hại thì phải ngừng bón thúc đạm, nếu bón thúc thêm đạm nhện sẽ phát triển mạnh hơn; Vười chè phải trồng đủ cây che bóng; Vào mùa hè khô hạn cần tưới đủ nước để cây trồng phát triển sẽ hạn chế được nhện gây hại, đặc biệt các loại cây như cam, chanh, chè, ớt, cà, đậu,...
- Vệ sinh đồng ruộng: Thường xuyên thu dọn sạch tàn dư cây trồng trên đồng ruộng hạn chế nguồn thức ăn và mật số của nhện như thu gom tiêu hủy lá, quả rơi rụng trên ruộng và sau thu hoạch. Đối với nhện lông nhung phải thường xuyên theo dõi khi nhện mới phát sinh kịp thời ngắt bỏ những lá, cành bị nhện để giảm mật độ,...
- Tưới nước diệt nhện: Sử dụng vòi tưới phun (càng mạnh càng tốt) lên lá, đặc biệt là mặt sau của lá cho các loại cây như cây rau màu, cây cảnh, cây công nghiệp, cây ăn quả,...có tác dụng rửa trôi nhện làm cho nhện chết vừa bổ sung nước cho cây phát triển, nhất là vào mùa nắng hạn.
- Bảo vệ thiên địch: Bảo vệ các loài bắt mồi ăn thịt như bọ rùa đen nhỏ, bọ cánh ngắn đen nhỏ, nhện chăng lưới nhỏ, ấu trùng loài cánh gân, nhện ăn thịt Phytoseiulus, Amblyseius, Typhlodromus, Mexecheles,...
Để bảo vệ thiên địch cần giảm phun thuốc BVTV và chọn các loại thuốc ít độc hại đối với thiên địch, thuốc có tính chọn lọc, thời gian cách li ngắn để phun. Nếu dùng các loại thuốc BVTV có phổ tác động rộng, thuốc có độ độc cao, thuốc hệ tổng hợp pyrethroids sẽ làm chết các loại thiên địch của nhện hại. Do thiên địch bị giết chết sẽ gây bột phát về mật độ nhện. Thuốc trừ bệnh gốc đồng cũng gây bùng phát nhện vì thuốc làm chết các nấm có ích gây bệnh cho nhện,...
- Sử dụng thuốc BVTV trừ nhện: Khi nhện phát sinh với mật số cao có nguy cơ ảnh hưởng đến sinh trưởng và năng suất cây trồng cần phải sử dụng thuốc BVTV để phun trừ, đặc biệt trong những tháng trời nắng nóng khô hạn thích hợp cho nhện phát triển từ tháng 4 đến tháng 8 hàng năm.
+ Một số loại thuốc trừ nhện có hiệu quả:
* NISSORUN 5EC (Hoạt chất Hexythiazox): Thuốc có tác động tiếp xúc, ức chế sự hình thành chất cutin làm cho nhện non không lột xác được mà chết, thuốc chủ yếu dùng để diệt nhện non.
* COMITE 73EC (Hoạt chất Propargite): Thuốc có tác động tiếp xúc và xông hơi. Diệt trừ nhện nhanh (sau 1-2 ngày) và có thể kéo dài tới 15-20 ngày. Thuốc diệt được cả nhện non và nhện trưởng thành.
* ORTUS 5EC (Hoạt chất Fenpyroximate): Thuốc có tác động tiếp xúc và vị độc, có tác dụng đối với cả nhện trưởng thành, trứng và nhện non. Hiệu lực trừ nhện tương đối nhanh và kéo dài trên 3 tuần.
* DANITOL 10EC (Hoạt chất Fenpropathrin): Thuốc có tác dụng tiếp xúc, thấm sâu mạnh, hiệu quả diệt trừ cao đối với nhiều loại nhện hại trên nhiều loại cây trồng.
* DANDY 15EC (Hoạt chất Pyridaben): thuốc diệt nhện nhanh sau khi phun trong vòng từ 1 - 2 ngày và có khả năng kéo dài thời gian tiêu diệt đến hàng tháng, thuốc diệt từ ấu trùng đến trưởng thành của nhện.
Ngoài những loại thuốc chuyên dùng để trị nhện trên còn có một số loại thuốc ngoài tác dụng trừ sâu còn có cả tác dụng trừ nhện như nhóm thuốc sinh học có hoạt chất Abamectin (Abatimec, Phumai, Reasgant,...); Thuốc có hoạt chất Emamectin benzoate (Angun, Dylan, Đầu trâu Bi-sad, Oman, Starrimec,...); Thuốc có hoạt chất Petroleum spray oil (Dầu khoáng DS 98,8EC); Thuốc có hoạt chất Quinalphos (Kinalux 25EC),…
+ Chú ý: Khi sửng dụng thuốc BVTV cần thực hiện theo nguyên tắc 4 đúng, đọc kỹ hướng dẫn trên bao bì. Đối với nhện rất cần luân phiên các loại thuốc có hoạt chất khác nhau để hạn chế tính kháng thuốc của nhện và phải phun đều ướt toàn bộ 2 mặt của lá cây trồng mới có hiệu quả cao (nhện có tính kháng thuốc rất nhanh, nếu sử dụng 1 loại thuốc liên tục từ 3-4 lần lập tức nhện sẽ kháng thuốc làm giảm hiệu quả phun trừ).
Nguyễn Đình Hương
Trong đời sống cây trồng luôn có sự hiện diện của các loài sinh vật gây hại như côn trùng (sâu), nấm, tuyến trùng, vi khuẩn, virus, chuột, nhện, ốc sên,...được gọi chung là "dịch hại". Trong đó Nhện là một trong nhóm dịch hại có ảnh hưởng lớn đến sinh trưởng và phát triển của cây trồng. Đặc biệt đối với sản xuất nông nghiệp bà con nông dân thường được nghe nhiều tới việc phòng trừ sâu, bệnh, chuột,...trong lúc thiệt hại do nhện gây ra là rất lớn, một số cây trồng thiệt hại chính là do nhện gây ra.
Chúng tôi giới thiệu về đặc điểm, tác hại của nhóm Nhện hại cây trồng để người sản xuất và bà con nông dân biết và có giải pháp quản lý trong quá trình sản xuất.
1. Đặc điểm, tác hại của nhện
- Nhện hại cây trồng là gì: Là những động vật nhỏ đến rất nhỏ, đa số không nhìn thấy bằng mắt thường, nằm trong bộ ve bét, lớp hình nhện, ngành chân đốt. Đặc điểm quan trọng của bộ ve bét là cơ thể tập trung hình thành một khối hình ô van, mặt lưng có tâm mai kitin phát triển, không có râu, phần phụ miệng biến đổi thành kìm, hô hấp bằng khí quản, nhện có 4 đôi chân (một số chỉ có 2 đôi chân). Trong quá trình phát triển nhện trải qua các pha: Trứng, nhện non các tuổi và nhện trưởng thành.
- Tác hại của nhện: Nhện gây tổn thất vô cùng lớn đối với cây trồng như Làm rụng lá, phá hỏng quả, làm chết cây, truyền các bệnh nguy hiểm cho cây trồng,...Nhện hại cây bằng cách dùng miệng (kìm) chích vào mô cây, tiết nước bọt vào trong đó và nhờ sức căng bề mặt của dịch cây trào ra vết chích, nhện dùng bơm hút phía sau kìm để hút dịch cây vào ống tiêu hoá, vết chích sâu hay nông lớn hay bé phụ thuộc vào độ lớn của kìm và tập tính dinh dưỡng của từng loài.
Do bị mất dịch, cây thiếu dinh dưỡng nên còi cọc và có thể bị chết. Ngoài ra vết thương cơ giới do nhện tạo ra làm cây bị mất nước và bị héo, quá trình trao đổi dinh dưỡng của cây bị xáo trộn, khi nhiều vết thương liên kết lại với nhau làm cho mô lá hoặc mô cây bị biến màu, đa số chuyển sang màu trắng nhạt hơi vàng hoặc hơi nâu rồi chết. Ngoài ra các vết thương do nhện gây ra là nơi để các loại bệnh dễ dàng xâm nhập.
- Đặc điểm sinh sản và phát triển của nhện: Đa số nhện sinh sản hữu tính, một số loài sinh sản đơn tính không bắt buộc. Nhóm nhện hại cây còn có 2 kiểu sinh sản khác nữa là. Sinh ra con đực khi trứng không được thụ tinh và sinh ra con cái từ trứng không được thụ tinh.
Chu kỳ phát triển của nhện hại cây trồng gồm 3 pha: Pha trứng, Pha nhện non có 3 tuổi (Giai đoạn nhện non tuổi 1 có 3 đôi chân và giai đoạn tuổi 2, 3 tiền trưởng thành có 4 đôi chân), Pha trưởng thành. Chỉ có giai đoạn trưởng thành chúng mới có đầy đủ các cơ quan hoàn chỉnh và tiến hành sinh sản.
- Yếu tố ngoại cảnh ảnh hưởng tới sinh sản phát triển của nhện:
+ Nhiệt độ: Nhiệt độ xuống thấp vào mùa đông hay lên cao vào mùa hè có thể gây chết hàng loạt, tỷ lệ trứng qua đông nở phụ thuộc nhiều vào nhiệt độ mùa xuân.
+ Ẩm độ: Sự phát sinh gây hại nặng của nhện thường trong điều kiện nhiệt độ cao kèm theo khô hạn. Độ ẩm cao kìm hãm sự phát triển của nhện, bị chết nhiều trong lúc lột xác.
+ Lượng mưa: Mưa nhỏ không ảnh hưởng tới nhện nhưng mưa nặng hạt kèm theo gió có thể rửa trôi hầu hết nhện khỏi cây. Khi trời mưa nhện thường di chuyển xuống mặt dưới lá, tán lá hay những nơi mà nước mưa không tới được, các lông trên cây là nơi bám lý tưởng của nhện trong điều kiện mưa bão.
2. Ký chủ gây hại của nhện
Nhện phát sinh gây hại trên hầu hết các loại cây trồng như:
- Cây ăn quả: Cam, chanh, bưởi, xoàn, nhãn, vải, hồng, hồng xiêm, táo, na, đào, mậm,...
- Cây công nghiệp: Chè, cà phê, cao su, bông, dâu tằm, đậu các loại, lạc, tiêu, vừng,...
- Hoa cây cảnh: Các loài cây hoa như Hoa hồng, hoa cúc, hoa lan, hoa ly,...Cây cảnh như Mai, si, sanh, quất,...
- Cây lương thực: Lúa, ngô, khoai, sắn,...
- Cây rau màu thực phẩm: Khoai tây, cà các loại, ớt, dưa chuột, dưa leo, dưa hấu, bầu, bí, hoa thiên lý,...
3. Cách nhận biết nhện hại cây trồng:
Do nhện có kích thước nhỏ mắt thường khó nhìn thấy và triệu chứng của nhện rất dễ nhầm lẫn với triệu chứng bệnh do virus gây ra hoặc do khô hạn, lá vàng sinh lý, cây còi cọc do chăm sóc kém,...Vì vậy để nhận biết trên cây trồng có nhện cần phải căn cứ vào màu sắc của lá, vỏ quả (lá biến vàng, hơi cứng, khô mép lá, vỏ quả bị nám,...) và phải sử dụng kính lúp cầm tay có độ phóng đại 10 lần trở lên để quan sát hoặc có thể dùng một tờ giấy trắng áp sát vào mặt lá nghi có nhện rồi chà nhẹ trên tờ giấy. Mở ra nếu trên tờ giấy trắng xuất hiện những vệt đỏ, vàng hoặc dịch nước (các con nhện bị chết để lại các vệt dịch của nó trên giấy) thì chứng tỏ lá đã bị nhện gây hại. Căn cứ vào số "vết máu" trên giấy để xác định mật số và mức độ gây hại của nhện để có các biện pháp phòng trị kịp thời.
4. Một số loài nhện gây hại chính trong sản xuất
- Nhện ghé hại lúa (Steneostarsonemus spinki Smiley): Nhện tấn công hầu hết các bộ phận của cây lúa như: gân lá, bẹ lá, thân, bông và hạt. Trên bẹ và gân lá chúng đục vào trong khoang mô bẹ lá và gân lá tạo nên những vết hình chữ nhật dài, lúc đầu có màu trắng vàng sau có màu tím và cuối cùng chuyển thành màu thâm nâu như bã trầu nên còn có tên gọi là “bệnh cạo gió”. Trên bông và hạt lúa nhện tấn công gây hại trước khi lúa trỗ, khi bị hại nặng sẽ làm cho cổ bông có màu thâm đen, lúa trổ không thoát, nếu trổ thoát thì hạt bị lép lửng hoặc bị biến dạng, vỏ trấu có trắng hoặc màu nâu đen, bên trong vỏ trấu nhụy hoa bị thui đen và làm cho bông lúa thẳng đứng không cúi được.
- Nhện đỏ hại chè (Oligonychus coffeae N): Nhện sống ở cả hai mặt lá bánh tẻ đến lá trưởng thành, thường tập trung dọc hai bên gân chính của lá, di chuyển chậm chạp. Nhện gây hại làm lá chè chuyển thành màu hung đỏ. Tại nơi chúng sống có thể có một lớp mạng nhện bao phủ được tạo bởi các sợi tơ ngắn và mảnh. Nhện dùng vòi hút dạng kim châm hút dịch cây làm cây chè sinh trưởng kém, búp chè bị mù xoè nhiều, lá cây bị hại biến màu nâu lốm đốm đến màu tím đồng, trên mặt lá có nhiều bụi bẩn màu trắng xám. Chè bị hại nặng mép lá non cong lên, lá rụng dần, năng suất giảm nghiêm trọng.
- Nhện đỏ hại cây có múi (Cam, chanh, bưởi, quýt) (Panonychus citri Mc): Nhện có thể gây hại trên nhiều bộ phận của cây như lá, quả và cành non. Trên lá, khi bị gây hại làm cho lá bị biến dạng ảnh hưởng nhiều đến sinh trưởng của cây. Khi mật số cao, cả cành non cũng bị nhện tấn công, cành cũng trở nên khô và chết. Trên quả nhện thường sống tập trung ở phần cuống quả, đáy quả và trong các phần lõm của quả. Khi quả còn non nhện chích hút dịch ở lớp biểu bì làm vỏ quả bị biến màu và các vết thương khô lại tạo nên những đốm sần sùi được nông dân gọi là da lu, da cám, ảnh hưởng đến vẻ đẹp của quả.
- Nhện rám vàng (nhện ống) hại cây có múi (Phyllocoptruta oleivora Ashmead): Nhện trưởng thành và nhện non tập trung chích hút dịch vỏ quả làm cho vỏ quả biến màu chuyển sang màu xỉn, màu xi măng hoặc màu nâu đen thường được gọi là rám hay nám quả. Triệu chứng điểm hành là khi quả đủ lớn vỏ quả có màu xám bạc, mất màu xanh hoặc vàng đặc trưng, toàn bộ vỏ quả hay một diện tích lớn phía dưới quả có màu thâm hơi nâu hoặc thâm đen, làm giảm đáng kể giá trị thương phẩm.
Mặt dưới lá khi bị hại nặng thường có màu nâu hơi đen hoặc hơi vàng, cành nhỏ màu nâu hơi tím hoặc hơi thâm đen.
Triệu chứng trên quả cam xanh Triệu chứng trên quả cam chín
- Nhện lông nhung hại nhãn vải (Eriophyes litchii K): Triệu chứng điển hình là mặt dưới lá và trên quả có một lớp lông nhung màu vàng nâu đến nâu thấm, lá bị nhăn nheo và dày, khi bị hại nặng cây không phát triển được, nụ và quả bị rụng. Lá non và quả non khi mới bị hại có màu xanh hơn bình thường đồng thời xuất hiện các lông dài và mảnh có màu trắng bạc, sau đó 3 – 4 ngày lớp lông này chuyển sang màu nâu nhạt rồi nâu đậm.
Nhện lông nhung hại vải5. Biện pháp quản lý tổng hợp
- Kỹ thuật canh tác: Là biện pháp quan trọng hàng đầu, trong sản xuất nông nghiệp việc trồng đúng mật độ, bón đủ lượng phân, cân đối, hợp lý, chăm sóc, làm cỏ, tưới nước kịp thời tạo điều kiện cho cây sinh trưởng khỏe sẽ hạn chế được sự phát sinh, phát triển gây hại của nhện.
Chú ý: Những ruộng đang bị nhện gây hại thì phải ngừng bón thúc đạm, nếu bón thúc thêm đạm nhện sẽ phát triển mạnh hơn; Vười chè phải trồng đủ cây che bóng; Vào mùa hè khô hạn cần tưới đủ nước để cây trồng phát triển sẽ hạn chế được nhện gây hại, đặc biệt các loại cây như cam, chanh, chè, ớt, cà, đậu,...
- Vệ sinh đồng ruộng: Thường xuyên thu dọn sạch tàn dư cây trồng trên đồng ruộng hạn chế nguồn thức ăn và mật số của nhện như thu gom tiêu hủy lá, quả rơi rụng trên ruộng và sau thu hoạch. Đối với nhện lông nhung phải thường xuyên theo dõi khi nhện mới phát sinh kịp thời ngắt bỏ những lá, cành bị nhện để giảm mật độ,...
- Tưới nước diệt nhện: Sử dụng vòi tưới phun (càng mạnh càng tốt) lên lá, đặc biệt là mặt sau của lá cho các loại cây như cây rau màu, cây cảnh, cây công nghiệp, cây ăn quả,...có tác dụng rửa trôi nhện làm cho nhện chết vừa bổ sung nước cho cây phát triển, nhất là vào mùa nắng hạn.
- Bảo vệ thiên địch: Bảo vệ các loài bắt mồi ăn thịt như bọ rùa đen nhỏ, bọ cánh ngắn đen nhỏ, nhện chăng lưới nhỏ, ấu trùng loài cánh gân, nhện ăn thịt Phytoseiulus, Amblyseius, Typhlodromus, Mexecheles,...
Để bảo vệ thiên địch cần giảm phun thuốc BVTV và chọn các loại thuốc ít độc hại đối với thiên địch, thuốc có tính chọn lọc, thời gian cách li ngắn để phun. Nếu dùng các loại thuốc BVTV có phổ tác động rộng, thuốc có độ độc cao, thuốc hệ tổng hợp pyrethroids sẽ làm chết các loại thiên địch của nhện hại. Do thiên địch bị giết chết sẽ gây bột phát về mật độ nhện. Thuốc trừ bệnh gốc đồng cũng gây bùng phát nhện vì thuốc làm chết các nấm có ích gây bệnh cho nhện,...
- Sử dụng thuốc BVTV trừ nhện: Khi nhện phát sinh với mật số cao có nguy cơ ảnh hưởng đến sinh trưởng và năng suất cây trồng cần phải sử dụng thuốc BVTV để phun trừ, đặc biệt trong những tháng trời nắng nóng khô hạn thích hợp cho nhện phát triển từ tháng 4 đến tháng 8 hàng năm.
+ Một số loại thuốc trừ nhện có hiệu quả:
* NISSORUN 5EC (Hoạt chất Hexythiazox): Thuốc có tác động tiếp xúc, ức chế sự hình thành chất cutin làm cho nhện non không lột xác được mà chết, thuốc chủ yếu dùng để diệt nhện non.
* COMITE 73EC (Hoạt chất Propargite): Thuốc có tác động tiếp xúc và xông hơi. Diệt trừ nhện nhanh (sau 1-2 ngày) và có thể kéo dài tới 15-20 ngày. Thuốc diệt được cả nhện non và nhện trưởng thành.
* ORTUS 5EC (Hoạt chất Fenpyroximate): Thuốc có tác động tiếp xúc và vị độc, có tác dụng đối với cả nhện trưởng thành, trứng và nhện non. Hiệu lực trừ nhện tương đối nhanh và kéo dài trên 3 tuần.
* DANITOL 10EC (Hoạt chất Fenpropathrin): Thuốc có tác dụng tiếp xúc, thấm sâu mạnh, hiệu quả diệt trừ cao đối với nhiều loại nhện hại trên nhiều loại cây trồng.
* DANDY 15EC (Hoạt chất Pyridaben): thuốc diệt nhện nhanh sau khi phun trong vòng từ 1 - 2 ngày và có khả năng kéo dài thời gian tiêu diệt đến hàng tháng, thuốc diệt từ ấu trùng đến trưởng thành của nhện.
Ngoài những loại thuốc chuyên dùng để trị nhện trên còn có một số loại thuốc ngoài tác dụng trừ sâu còn có cả tác dụng trừ nhện như nhóm thuốc sinh học có hoạt chất Abamectin (Abatimec, Phumai, Reasgant,...); Thuốc có hoạt chất Emamectin benzoate (Angun, Dylan, Đầu trâu Bi-sad, Oman, Starrimec,...); Thuốc có hoạt chất Petroleum spray oil (Dầu khoáng DS 98,8EC); Thuốc có hoạt chất Quinalphos (Kinalux 25EC),…
+ Chú ý: Khi sửng dụng thuốc BVTV cần thực hiện theo nguyên tắc 4 đúng, đọc kỹ hướng dẫn trên bao bì. Đối với nhện rất cần luân phiên các loại thuốc có hoạt chất khác nhau để hạn chế tính kháng thuốc của nhện và phải phun đều ướt toàn bộ 2 mặt của lá cây trồng mới có hiệu quả cao (nhện có tính kháng thuốc rất nhanh, nếu sử dụng 1 loại thuốc liên tục từ 3-4 lần lập tức nhện sẽ kháng thuốc làm giảm hiệu quả phun trừ).
Nguyễn Đình Hương
Tác giả bài viết: Nguyễn Đình Hương
Ý kiến bạn đọc
Bạn cần đăng nhập với tư cách là Thành viên chính thức để có thể bình luận
Danh mục
Thống kê truy cập
- Đang truy cập12
- Hôm nay1,115
- Tháng hiện tại6,769
- Tổng lượt truy cập7,606,338
Video Clip