CHI CỤC TRỒNG TRỌT VÀ BẢO VỆ THỰC VẬT TỈNH NGHỆ AN
TRANG THÔNG TIN ĐIỆN TỬ
CHI CỤC TRỒNG TRỌT VÀ BẢO VỆ THỰC VẬT TỈNH NGHỆ AN
Nghe An Crop Production and Plant Protection Sub Department
Bệnh hại cam do Phytopthora và biện pháp quản lý
Thứ năm - 02/01/2025 22:45510
Phytopthora là tác nhân gây bệnh truyền qua đất điển hình có thể sống ký sinh hay bán ký sinh và có ít nhất một giai đoạn tồn tại trong đất. Triệu chứng điển hình của bệnh gây ra do Phytophthora trên cây cam gồm: Chảy gôm trên thân, thối vỏ thân, nứt thân cành, thối rễ, quả bị thối nâu, cây suy tàn,chết dần. Bệnh có thể gây hại từ thời kỳ cây con đến kinh doanh
Cây cam bị phytopthora gây hại gây hiện tượng và lá, rụng lá, rụng quả
Bệnh do Phytopthora được xem là bệnh hại rất nguy hiểm, khó phòng trừ trong các bệnh hại cây trồng có nguồn gốc trong đất gây ra. Trên cây cam tại Nghệ An bệnh do Phytopthora được biết đến với nhiều tên gọi khác nhau như: Bệnh thối rễ, bệnh chảy gôm, bệnh nứt thân xì mủ, bệnh nối nâu trái cam, vàng lá thối rễ,... Tại Nghệ An, theo kết quả theo dõi của Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật bênh do Phytopthora đã gây ra thiệt hại nghiêm trọng trên các vùng trồng cam, nhất là những diện tích cam từ năm thứ 3, 4 trở đi. Các kết quả nghiên cứu trên địa bàn cũng đã xác định Phytopthora là một trong những nguyên nhân chính gây ra hiện tượng suy thoái nhanh chóng đối với các diện tích cam kinh doanh trên địa bàn, thậm chí làm cho nhiều diện tích phải chặt bỏ hàng loại khi mới bắt đầu chu kỳ kinh doanh.
Theo kết quả nghiên cứu phân lập từ các mẫu bệnh, đất từ các vùng trồng cam trên địa bàn của Tiến sĩ Hồ Thị Nhung và cộng sự (trường đại học vinh), Tiễn sỹ nguyễn Thị Bích Ngọc và cộng sự (viện Bảo vệ thực vật) thì loài Phytopthora gây hại chính trên cây cam tại Nghệ An là loài Phytopthora palmivora, đây là một trong những loài có phổ ký chủ khá rộng.
Phytopthora gây bệnh cây là vi sinh vật giống nấm thuộc lớp Oomycetes, bộ Peronosporales, họ Pythiaceae. Sợi nấm đơn bào, không màu, không vách ngăn, vách tế bào không có Kitin (Polysacarit + Xenlulose). Sinh sản vô tính tạo thành các cấu trúc gọi là bọc bào tử động là nơi hình thành và giải phóng du động bào tử. Những du động bào tử này di chuyển được và có vai trò quan trọng trong chu kỳ bệnh, đặc biệt là chức năng lan truyền trong đất ướt hoặc trên bề mặt ẩm
Phytopthora là tác nhân gây bệnh truyền qua đất điển hình có thể sống ký sinh hay bán ký sinh và có ít nhất một giai đoạn tồn tại trong đất. Triệu chứng điển hình của bệnh gây ra do Phytophthora trên cây cam gồm: Chảy gôm trên thân, thối vỏ thân, nứt thân cành, thối rễ, quả bị thối nâu, cây suy tàn,chết dần. Bệnh có thể gây hại từ thời kỳ cây con đến kinh doanh.
Chu kỳ bệnh của tác nhân gây bệnh thuộc lớp nấm trứng đã được đơn giản hóa
Trên thân, cành: Triệu chứng đầu tiên của bệnh là những vết đốm chảy nhựa xung quanh thân chính, cành, chỗ chảy nhựa thối ướt, cuối cùng, vỏ cây thâm đen khô và nứt ra, phần gỗ bên trong khô và cứng. Vết nhựa chảy lúc đầu có màu vàng trong, mềm, sau bị thâm đen và khô cứng. Nếu gặp thời tiết thuận lợi, bệnh sẽ phát triển gây chảy gôm bao quanh thân, cành, gây khô chết cành hoặc cả cây.
Triệu chứng bệnh ở bộ phận dưới mặt đất: Khi nhiễm bệnh bộ rễ cây phát triển chậm, nếu đất bị ngập úng hoặc tiêu, thoát nước kém, bệnh dễ dàng xâm nhập và phát triển nhanh gây thối toàn bộ bộ rễ, vỏ rễ bị thối mủn hoặc tuột ra khỏi rễ. Do bộ rễ bị hư hại, mạch dẫn bị tắc ngẽn dẫn đến lá cây chuyển sang màu vàng, hoa, quả bị rụng, bệnh nặng là cho cây rụng hết lá và chết. Triệu chứng phytopthora gây ra trên thân và rễ cây cam
Trên quả: Thông thường những quả gần mặt đất thường bị nhiễm bệnh trước do dễ tiếp xúc với nguồn bệnh từ đất. Vết bệnh trên quả thường có hình tròn, màu nâu, lan rộng dần, vùng bị bệnh thối nhũn và rụng quả. Những quả mới bị xâm nhiễm hoặc bệnh còn nhẹ thì bệnh sẽ tiếp tục gây hại sau khi thu hoạch và trong bảo quản. Khi gặp điều kiện ẩm độ cao trên bề mặt vết bệnh xuất hiện lớp nấm trắng xốp.
Triệu chứng bệnh do Phytopthora gây ra trên quả cam
Hầu hết các loài Phytopthora là tác nhân gây bệnh mang tính hủy diệt bởi:
- Chúng tạo ra nhiều loại bảo tử như: Bọc bào tử và động bào tử để sống sót trong thời gian ngắn và gây bệnh. Bào tử trứng và bào tử hậu để bảo tồn lâu dài và trong điều kiện bất lợi. Mỗi loại bào tử có thể hoàn thành một chu kỳ phát tán và Phytopthora palmivora là loại có thể phát tán bào tử qua không khí do các bọc bào tử tự rụng.
- Khả hình thành bào tử nhanh chóng trên mô bệnh sau 3 – 5 ngày nhiễm bệnh điều này nhanh chóng tạo ra nguồn bệnh thứ cấp trong kiểu nhiễm bệnh đa chu kỳ dẫn đến dễ phát sinh nhanh trong điều kiện bất lợi.
- Khả năng sống sót bên trong và ngoài mô bệnh trong thời gian dài của bào tử trứng và bào tử hậu. Các động bào tử có khả năng di chuyển và bám vào đầu rễ, xâm nhiễm mô non để lây nhiễm.
- Phytopthora là vi sinh vật giống nấm có con đường chuyển hóa khác với nấm thật do đó nhiều loại thuốc trừ nấm không có hiệu quả. Mặt khác Phytopthora phát triển mạnh trong điều kiện ẩm ướt, điều kiện này rất khó để phòng trừ vì các thuốc trừ nấm có tác dụng bảo vệ rất khó áp dụng và ít hiệu quả.
- Phytopthora thích hợp với điều kiện ẩm ướt, phạm vi nhiệt độ thích ứng khá rộng. Lượng mưa cao thúc đẩy quá trình lan truyền của du động bào tử.
Để quản lý bệnh do Phytopthora đòi hỏi phải nắm rõ tác nhân gây bệnh đồng thời phải áp dụng hệ thống các biện pháp có thể hỗ trơ lẫn nhau (IDM) như:
1. Biện pháp sử dụng giống, gốc ghép chống chịu bệnh:
- Sử dụng các giống và gốc ghép kháng hoặc chịu được nấm bệnh Phytophthora như bưởi chua, cam ba lá,....
2. Biện pháp canh tác:
- Chọn đất trồng cam thích hợp, cao ráo, thoát nước nhanh. Trồng với mật độ vừa phải để có vườn cây thông thoáng, có ánh nắng xuyên vào để giảm ẩm độ, giảm áp lực bệnh
- Thường xuyên vệ sinh vườn cam, dọn cỏ quanh gốc, cắt tiêu hủy cành, cây bị nhiễm bệnh nặng, quả bệnh. Cắt tỉa tạo tán thoáng, thông gió, cát các cành sát mặt đất. Tưới tiêu hợp lý để tránh cây bị stress, không để vườn bị úng đọng nước bới đây là điều kiện quan trong cho bệnh phát sinh, phát triển và lây lan nhanh.
- Trước khi vào mùa mưa nên rắc vôi bột khử trùng bề mặt vườn, rãnh thoát nước. Tủ gốc trong mùa khô để giữ ẩm cho cây.
- Dinh dưỡng là yếu tố quan trọng để cây có bộ rễ khỏe. Bón phân NPK cân đối, sử dụng phân chuồng hoai mục, phân hữu cơ vi sinh. Bón phân gà sẽ hạn chế Phytopthora phát triển.
3. Biện pháp sinh học:
- Bổ sung chế phẩm sinh học có chứa vi sinh vật có ích như nấm đối kháng Trichoderma xạ khuẩn Streptomyces, … để bón cho cây. Các chế phẩm sinh học tốt nhất là kết hợp với phân bón hữu cơ.
- Biện pháp hóa học: Áp dụng kết hợp các biện pháp sau:
- Quét vôi nước hoặc dung dịch Bordeaux 1% quanh gốc vào đầu mùa mưa và cuối mùa mưa, độ cao 0,7- 1,0m tính từ mặt đất để hạn chế Phytophthora lây nhiễm từ đất lên cây.
- Tiêm truyền thuốc BVTV (Phosphonates) để phòng chống bệnh, phương pháp, nồng độ và liều lượng theo khuyến cáo của nhà sản xuất. (cây có đường kính >10 cm)
- Bôi thuốc: Những cây có vết bệnh còn nhỏ thâm đen và chảy gôm trên thân, cành dùng dao sắc bén cạo bỏ phần mô chết, bôi dung dịch thuốc có hoạt chất như Metalaxyl, Mancozeb, Fosetyl-aluminium,… lên mặt cạo và xung quanh. Tiến hành cạo và bôi thuốc trong thời gian khô ráo
- Phun, tưới thuôc trừ nấm: Bệnh Phytopthora rất khó phòng trừ hiệu quả khi đã gây hại nặng nên việc phòng trừ sớm khi mật độ thấp cho hiệu quả tốt nhất. Các thuốc có hiệu quả tốt với Phytophthora có thể sử dụng để phun hoặc tưới quanh gốc, tán theo nồng độ khuyến cáo: Fostyl Aluminium, Dimethomorth, Metalaxyl, Benalaxyl, Mancozeb. Khi gặp mưa kéo dài, ẩm độ cao có thể xử lý thuốc phòng bệnh lần 2 sau lần cách nhau 5 – 7 ngày.
Tác giả bài viết: Ths. Trịnh Thạch Lam - Phòng Bảo vệ thực vật
CHI CỤC TRỒNG TRỌT VÀ BẢO VỆ THỰC VẬT TỈNH NGHỆ AN
